Het Nederlandse vermogenslandschap

Er is dit jaar veel aandacht voor de schilderkunst, onder andere dankzij de tentoonstelling over de Late Rembrandt. Natuurlijk is het Van Goghjaar – met Nuenen als een van de pleisterplaatsen – eveneens een belangrijke trekker. En op verscheidene tentoonstellingen staat het Nederlandse landschap centraal, gezien door de bril van befaamde landschapschilders.

Dit is misschien op het eerste gezicht een rare inleiding voor het volgende onderwerp: de vermogenspositie van de huishoudens in Nederland. Ik las daarover een pittig rapport van De Nederlandsche Bank en de onderzoekers gebruikten een aantal keren de term: het Nederlandse ‘vermogenslandschap’. Een mooi woord! De hamvraag is dan: ligt het vermogenslandschap er net zo mooi bij als de mooiste landschappen op de kunstwerken van de Hollandse meesters?

Helaas is het antwoord op zo’n vraag natuurlijk niet met een simpel ‘ja’ of  ‘nee’ te beantwoorden. Maar enkele ontwikkelingen kan ik wel voor u schetsen. Zowel onze bezittingen als onze schulden zijn de afgelopen decennia fors toegenomen. Dus we hebben veel vermogen opgebouwd. Dat is mooi. We kunnen er vaak niet direct een schitterend en prijzig kunstwerk voor kopen, want het grootste deel van ons vermogen ligt vast in onze huizen en in onze pensioenpot. Op zich is dat ook weer mooi. We wonen veelal naar ons zin in ons eigen huis en we hebben (veel meer dan inwoners van andere EU-landen) goed gespaard voor onze ‘oude dag’.

Natuurlijk is er een keerzijde van de medaille, zo laten de onderzoekers van de Nederlandsche Bank zien. De Nederlandse huishoudens zijn kwetsbaar voor schokken, bijvoorbeeld in de prijsontwikkeling. Sinds 2008 zijn de huizenprijzen met 20% gedaald en dat heeft ertoe geleid dat ongeveer een miljoen huishoudens (vooral jongere huishoudens) met de hypotheek ‘onder water’ staat. Hun financiële buffers zijn meestal niet groot genoeg om de restschuld weg te werken. Dat kan de persoonlijke financiële planning frustreren en het uitvoeren van mogelijke verhuiswensen tegenhouden. Andere huishoudens worden (door belastingmaatregelen) geprikkeld om hun hypotheek volledig af te lossen en dat is weer slecht voor de ontwikkeling van de consumptieve bestedingen en dus voor de ontwikkeling van de economie. Ook de zorg over de pensioenen (de kosten voor onze pensioenen bleken toch minder goed gedekt) en de stijging van de zorgkosten baren zorgen.

Nou ja, ik weet niet wat een ervaren landschapsschilder hiervan zou maken. In ieder geval een boeiende plaat, lijkt me, met grote verschillen in hoogte en diepte, zon en regen, dreiging en geruststelling. Ik denk dat het koesteren van een bepaald vermogen in een eigen huis toch de voorkeur verdient boven het koesteren van spaargeld met een op dit moment zeer beperkte rente. En als de stijging van de huizenprijzen de komende jaren gestaag doorzet, dan kan ook het ‘onder water’-gedeelte in ons landschap weer aardig droog komen te liggen.