Zelfbewoningsplicht rukt op

De zelfbewoningsplicht rukt op in Nederland en ook in onze regio. Uit onderzoek van de Volkskrant blijkt dat bijna 60% van de gemeenten al gebruik maakt van zo’n zelfbewoningsplicht. Bijna 30% heeft plannen om zo’n plicht in te voeren. De gemeentebestuurders willen hiermee de invloed van beleggers op de woningmarkt indammen. In veel gemeenten geldt die verplichting voor alle nieuwbouwwoningen bij oplevering, in een kleiner deel uitsluitend voor goedkopere woningen. Vaak wordt een grens getrokken bij huizen voor sociale koop (tot €200.000) of de maximale Nationale Hypotheek Garantie van €325.000, schrijft De Volkskrant. Veel gemeenten hebben tevens een anti-speculatiebeding: de woning mag dan gedurende een bepaalde periode niet worden doorverkocht.

Ik heb al eens eerder geschreven dat zo’n zelfbewoningsplicht weinig zoden aan de dijk zet. Het gaat uiteindelijk om een kleine 10% van de verkochte woningen. Daarvan wordt dan nog eens een behoorlijk deel direct doorverhuurd aan kinderen van de kopers. Sommige gemeenten maken daarvoor dan wel een uitzondering. Wat ook weer aangeeft dat er heel wat werk en controle aan zo’n regeling zit. Energie die gemeenten beter kunnen steken in het mogelijk maken van meer woningbouw. Mijn voornaamste bezwaar is echter dat het weer leidt tot nog hogere prijzen voor de woningen die buiten deze regels vallen. Daar wordt de keus immers nog kleiner en die toenemende krapte leidt vrijwel altijd weer tot verdere verhoging van de toch al pittige prijzen. Met andere woorden: gemeenten doorkruizen hiermee de marktwerking en dat hoeft niet altijd positieve gevolgen te hebben.

Er kleven overigens ook juridische bezwaren aan dit soort regelingen, zo hebben juridische experts inmiddels betoogd op de website van Binnenlands Bestuur. In feite is immers sprake van inbreuk op het eigendomsrecht als de gemeente geen grondeigenaar is. Ook waar zij dat wel is, mag zelfbewoningsplicht niet leiden tot onaanvaardbare doorkruising van het publiekrecht. Gemeenten moeten hun beleid daarom heel goed onderbouwen. Voor woningen boven de NHG-grens is het nog tasten in het duister of zo’n zelfbewoningsplicht gerechtvaardigd is, schrijven de juristen. En constatering van een overtreding – waarna een boete kan volgen – is niet altijd gemakkelijk.

Kortom, het lijkt stoer, die zelfbewoningsplicht, maar de invloed op de woningmarkt zal beperkt en niet positief zijn. Aan de uitvoering zitten bovendien nog heel wat haken en ogen.